1 gün, 1 ay, 1 fəsil, 1 il daha … keçirdi

 

15 yaşı var idi bu xəstəliyə düçar olanda.İlk öncə əlləri üzərində hissiyatını itirdi, daha sonra isə ayaqları. Xəstəliyinin adını,səbəbini heç zaman öyrənə bilmədi ,çünki maddiyyat qarşısında sədd idi. Bildiyi sadəcə bir şey var idi – həyatın onu “hamı kimi” olmaqdan məhrum etməsi. Fiziki yoxsulluq onu cəmiyyətə,həyata düşmən etdi. Sahiblik etmək üçün gəldiyi ömründə isə qonağa çevrildi. Mübarizə aparmaq kimi xəyallara daldı ilk öncə, amma nəyin mübarizəsini aparacaqdı? Yaşamağın, yoxsa “hamı kimi” olmağın? Yaşamağın, əlbəttə ki. Çünki ancaq yaşamağa qüvvəsi çatardı. Bəs yaşamaq nədir? Yalnızca nəfəs almaq mı? Beşinci mərtəbədə pəncərənin kənarında oturub küçədə axan həyatı, “hamı”ları izləyərkən onlardan biri olmağın mübarizəsini apara bilməyəcəkdi,məsələn. Pəncərədən kənardaki həyatın içinə daxil olsa belə, axa bilməzdi, sadəcə axan suyun üzərinə düşən bir daş olacaqdı – ağır, tərpənməz bir yük kimi, bir az da irəliyə getsək, suyun axarına düşən maneə. Nə qəribədir həyat. Hardasa bir yerdə oxumuşdu ki, “həyat –  onu yaşaya bilənlərindir” … xeyr… Həyat – seçilmişlərindir. Hansı ki həyatı yaşaya bilmək bacarığı və imkanları da sırf onlar üçün təqdim olunmuşdu. Çox toxunurdu qüruruna bir anda seçilmişlər sırasından uzaqda qalmaq.. amma kim anlayardı onu? Kim anlayardı onun qürurunu? Qürur ancaq seçilmişlərə məxsus deyil mi?  İnsanlar ancaq ürəkyanğısı ilə yanaşa bilərdi ona – “seçilməmişlər”dən olduğu üçün … başqa da heçnə. Həyat nə qəribədir, kimisi həyatın nəbzini tutur, kimisi isə sadəcə alıb-verdiyi nəfəsin. O da bunu edirdi, alıb-verdiyi hər nəfəs onun ağlında, ürəyində idi… 1 gün, 1 ay, 1 fəsil, 1 il daha … keçirdi. Ancaq fəsillər onun gözlərində,bədənində yox, nəbzində, ruhunda dəyişirdi… Biz həyata tutunanda, o iki təkərli əlil arabasına tutunurdu…

başa düşmürdülər…başa düşmürdük … 

Cızma -Qara

 

Həyat xatirələrdən ibarətdir deyirlər. Və mənə həmişə maraqlı gəlir ki, bəs o xatirələr silinsə necə olacaq? Həyatdan da silinir həmin kadrlar onda? Heç yaşanmamış kimi? Dünən sən hansısa pişiyi sığallayırdın, əgər sonralar yadından çıxsa, demək o pişik heç sığallanmamışdırmı? Bəlkə  hə, bəlkə də yox…Bəlkə də xatirə elə sübutdur? nəyin sübutu?-hərəkətlərimizin? Yox,məncə xatirələr həyatın sübutudur,yaşamın sübutudur…Xatirələr yaranır, dildən-dilə dolanır, sonra isə yeniləri yaranır, əvvəlkilər köhnəlir, və getgedə sıradan çıxır… Milyon illərdir həyat bu cür davam edir…və hələ milyon-milyon illər də bu cür davam edəcək… bizlərdən çox gələcək, xatirələrdən də çox yaranacaq… bizim xatirələr də dildən-dilə gəzəcək, yaxşı və ya pis birisi kimi qalacağıq kimlərinsə yaddaşında…sonra cismimiz kimi xatirələrimiz də köhnələcək və əbədi silinəcək bu fani dünyadan – heç yaşamamış kimi… doğrularımız,yalnışlarımız; pislərimiz,yaxşılarımız özümüzə qalacaq – heç edilməmiş kimi… Nə qəribədir, heç ölməyəcəkmiş kimi yaşayırıq və heç yaşamamış kimi də ölürük…

Balaca uşaq

 

Bugün məhlələrin birindən keçirdim, 7-8 yaşlı oğlan uşağının yerdə oturub ağladığını gördüm. Deməli, bunların məhləsində 15-16 yaşlı oğlanlardan ibarət mafiya varmış, kiçik yaşlı uşaqlardan pul istəyir, vermədikdə isə onları vəhşicəsinə döyürlər. Və bu uşaq da həmin mafiyanın qurbanlarından biri idi. Yazıq uşağın şalvarı cırılmış, əlləri-qolları isə bütün qan içində idi. Məhlə sakinləri isə bu uşağa ancaq pəncərədən baxır və öz uşaqlarını təcili evə çağırırlar ki, “mama qurban, tez qalx yuxarı, birdən sənə də nəsə eliyərlər.” Mənə elə pis təsir elədi ki bu mənzərə. Yəni bu ‘eqoizm’ deyilən şey uşaqlara ta balacalıqdan bəri məhz valideynlər tərəfindən keçirmiş. Təsəvvür edin, uşaq qan içində ağlayır, camaat isə “təki mənim uşağıma bir şey olmasın” deyib kənardan film kimi izləyir ancaq…
İşin digər tərəfi, uşaq biraz özünə gələndən sonra ondan anasının nömrəsini istədim. Nömrəni vermədi ki, ‘anam məktəbdə xadimə işləyir, indi mənə görə işini qoyub gəlsə, onu qovarlar…’

Evə gələndən ağlımda bir sual fırlanır: ” Hansı analar daha cəfakeşdir? Bütün ehtiyacların ödənildiyi ev şəraitində uşağını naz-qəmzə ilə böyüdən, ona mənəvi dəstək verən, hər zaman yanında olan ana mı? Yoxsa ehtiyaclar ucbatından hər çətinliyə qatlanıb pul qazanaraq uşağının maddi ehtiyaclarını ödəməyə çalışan, evə yorğun və tükənmiş halda gəldikdən sonra isə artıq balasının mənəvi ehtiyaclarının qayğısına qalmağa enerjisi çatmayan ana mı? “  Cavab axtarmayın, yoxdur çünki…

Qəmgin notlar

 

7-ci sinifdə müəllimimiz bizə “Qarabağ məsələsi sülh yolu ilə həll edilməlidir” mövzusunda inşa vermişdi. 13 yaşlı mən o inşanın məğzini “Ya Qarabağ, ya ölüm, Başqa yol yox artıq!” olaraq dəyişdirmişdim. Üzərindən 8 il keçib və ürəyim, beynim,düşüncələrim dünya görüşüm 8 il böyüyüb artıq.  8il əvvəl mən ölmək, öldürmək düşünmürdüm, 8 il əvvəl mən insan həyatının dəyərini ölçüb-biçə bilməmişdim, 8 il əvvəl mən MÜHARİBƏNİN NƏ DEMƏK OLDUĞUNU BİLMİRDİM… Lakin indi bunların hamısını mən dərk edirəm. Mən başqaları kimi xalqı kütlə olaraq qiymətləndirmirəm, mən hər kəsə subyektiv yanaşıram. Bəziləri qeyd edir ki, “bütöv xalq üçün 90 şəhid nədir ki, mən elə bir məhlədən 100 şəhid gözləyirdim.”, digərləri isə  “biz intiqamımızı 1 milyon gəncin qanı bahasına da olsa almalıyıq”deyə bildirir… 700 bala yaxın toplamış bir gənc “cəbhəyə həbsdəki yararsız gənclərdən yığıb aparmaq lazımdır” kimi fikirlər səsləndirir , avtobusdaki bir ana isə “mən hər gün dua edirəm ki, oğlum şəhid düşsün və mənim də bu xalqa xeyrim dəysin” deyə qışqırır. Baxıram ətrafıma, baxıram insanlara… “Bunları müharibə mi belə vəhşiləşdırdi? Yoxsa daxillərindəki vəhşilik mi buxovlardan azad olundu?” … 1 milyon gəncin qan qoxusunu duymağa hazır olan insan, iyrəncsən… Bir məhlədən 100 şəhid gözləyən insan, iyrəncsən… Oğlunun ölməyini arzulayan qəddar “ana”, səndən iyrənirəm ! … “Ağıllı” olduğun üçün cəbhədəki yerini azadlıqdan məhrum olmuş insanlara verən, özün isə kompyuter arxasında tövsiyələr verməklə məşğul olan insan, iyrəncsən !   1 milyon gəncin ölümü, 1 milyon evdən çıxan ah-nalənin səsidir, 1 milyon məhv olmuş həyatlardır, sönən ümidlərdir. 1 milyon gəncin qanı xarabalıqdır.  Bu insanlar o qədər ” müharibə, qan, intiqam” deyir ki, Qarabağ qalıb qıraqda, bunlar müharibə, ölüm arzulayır. Məqsəd Qarabağın azadlığından çıxmış, qanlı intiqama doğru irəliləyir…

İşin başqa bir tərəfi, müharibə ancaq kasıbların qeyrətlə vuruşduğu bir yerdir, yalnız kasıbların canı bahasına qazanılar qalibiyyətlər və ya məğlubiyyətlərdir. Siz heç firma, şirkət sahibinin oğlunun şəhid olduğunu görmüsünüz? Bir villadan şəhid çıxdığını görmüsünüz? Kəndlərdə anaların gözünün ağı-qarası olan, min bir əzab-əziyyət,yoxsulluq içərisində böyütdüyü, övladlarının isə bunun qarşılığında gecə-gündüz oxuyub ali məktəblərə qəbul olduğu və sdipendiyasını qəpik-qəpik yığıb kənddəki anasına göndərən gənclər olur şəhid. Ancaq onlar sevir Vətəni və ancaq onlar ölür. Varlılar isə müəyyən tövsiyələr verir, insanları ölümə səsləyir, bir də bayraqla meydanlara çıxıb “Ya Qarabağ, ya ölüm, başqa yol yox artıq!” deyə qışqıraraq şəkillər çəkdirir…  Bax belə…

Valideynlərinizi sevgiyə qərq edin.

 

Bugün anamla küçələrin birində gedirdik.Nəsə anam səhv döndü və yolumuz xeyli uzandı. Və hörmətli qızı tərəfindən dərhal tənbeh edildi: “Ay mama, səninki geyinib-keçinməkdi ee elə.Yolları tanımırsan sən.” Nə anam fikir verdi bu cümləmə, nə də ki mən… Üstündən xeyli keçdikdən sonra ağlıma gəldi bu hadisə.Və özümdən utandım…Mənə o sözü deyən olsaydı, bu saniyə fəlsəfi yazılar yazırdım ki “insanlıq insanlığı alçaldır. İnsanlıq özünü güclü hiss etdiyi tərəfi ilə digərinin zəif tərəfində bina inşa edir” – və yəgin hətta bir neçə ay depressiyaya da düşərdim ki, insanlıq mundardı və s. Amma anam fikir vermədi. İndi düşünəndə elə pis oluram ki… Hamımızın başına o qədər gəlir ki belə şeylər və hamımız o qədər komik tərəfdən yanaşırıq ki. Əslində isə komik tərəfi yoxdur. Təsvvür edin nənənizlə “selfie” çəkdirirsiniz. Və nənəniz ön kameraya necə baxmalı olduğunu bilmir. Baaa indi gəl gülmə. Selfie ustadları “poza tutmaqları” əzbər bildiyi halda,nənənin kameranın yerini bilməməsi film mövzusudur. Ya da anana,atana sənin üçün aktual olan gülməli mövzuları danışmağın, ancaq onların həmin mövzunu “tutmadığı” üçün gülməməsi…-hamımızın başına gəlir və nə qədər gileylənirik ki “off heç nəyi anlamırsız siz” …Ancaq valideynlərimiz bizdən qat-qat üstün olduğu halda heç vaxt bunu üzə vurmur,gileylənmir.Evə onların pulu ilə çörək almaqdan başqa bir xeyri dəyməyən insanlar olsaq da, özümüzə o qədər böyük dəyər veririk ki.O qədər yüksəklərdə,əlçatmazıq ki sanki… Niyə belə olmuşuq biz? Ah, qayğıkeş,cəfakeş valideynlərimiz. Onların həyatları ancaq bizdən ibarət olduğu halda, bizim həyatımızda onlar sadəcə müəyyən yer tutur. O gün anamdan eşitdim ki, iş yoldaşlarından biri, öz maaş kartını verib oğluna ki, xərclik eləsin. Düzdür,ortada ananın boğazından çörəyini kəsib oğluna verməsi kimi dramatik bir hadisə yoxdur, normal imkanlı ailədirlər. Amma mən yenə də təsirləndim…Ana 1 ay səhər tezdən durur, işə gedir-gəlir, o qədər çalışır, zəhmət çəkir. Bəhrəni isə məqsədə müvafiq olduğu üçün oğul götürür. Oğul da qəşəng yeyir-yatır,dincəlir və s.. Niyə belə olduq ay qardaş biz? Nə zaman belə olduq? Anamıza qarşı bu cür eqoist olduqdan sonra, day cəmiyyətə qarşı hansı yaxşılıqdan,xoşniyyətlikdən bəhs etmək olar. Anana qıyırsansa, day kasıbın, yetimin puluna niyə qıymayasan, göz dikməyəsən ki? Sənin üçün dünyada ancaq sən vardır. Amma o qədər də sənlər vardır ki… Kaş hamı bu yazıdan bir nəticə götürsə və valideynlərinə daha çox sevgiylə, qayğıyla,anlayışla, daha az eqoizmlə yanaşsa… Məsələn mən səbirsizliklə səhəri gözləyirəm ki, anamdan üzr istəyim.

Bəs sən nə etməyi düşünürsən?

Onlar görünməz olmağı necə bacarır?

Hər bir əşyanın yararlılıq müddəti vardır. Müəyyən bir müddət keçdikdən sonra əşya öz yararlılığını itirir. Həmin zaman müddətini bizim ehtiyac dövrümüzlə də əlaqəndirə bilərəm. Məsələn, götürək elə bir şam ağacını… yaz,yay,payız saya-hesaba salmadığımız bir ağac qışın 2 ayı niyəsə bizim üçün çox dəyərli olur.Hər evdə ona böyük qayğı bəslənir, bəzədilir, onu evə qonaq kimi gətirmək üçün nə qədər pul sayılır və s…Çünki ehtiyac duyuruq…Fevralda isə ehtiyacımız sönür və həvəslə bəzədiyimiz bir ağacı çılpaq vəziyyətə salıb atırıq bir kənara. Yəni bu adi, olması lazım gələn bir prosedurdur…

Bu ağacla bağlı fikirlərimdən çıxış edərək deyim ki,mənim düşüncəmdə, elə insan da əşyadan,ağacdan fərqlənmir. İnsanı elə indi içdiyim südə bənzədirəm…bu süd bu saniyə mənim üçün faydalıdır, ziyansızdır,eyni zamanda dadı da pis deyil. Və 3 şərt daxilində artıq bu süd mənim üçün dəyərlilik halı daşımış olur. İnsan da belə deyilmi? Cəmiyyət üçün faydalıdırsa,ziyansızdırsa və ümumi xarici görünüş kriteriyalarına uyğun gəlirsə, yararlıdır. Lakin artıq xəstədirsə, ailə və ya cəmiyyət üçün yeni-yeni faydalar qazandırmısa, yarasızdır, o insan tapdalanır,əzilir…Hər kəs tərəfindən,istər yaxınları,istərsə də tanımadıqları…

Bir neçə ay bundan əvvəl kafelərin birində qoca bir kişi diqqətimi çəkmişdi. Keçmişdə keyfiyyətli olduğu görünsə də, lakin indi istifadəyə yaramayan geyimləri qoca kişinin yalnız olduğundan xəbər verirdi. Girib sadəcə isti bir çay istədi işcilərdən. Ancaq heç kəs onu görmürdü,eşitmirdi.. Xidməti vəzifələr insanlıq vəzifələrini üstələyirmiş bəzən… Sözümü hara gətirirəm..? O qocanı görünməz edən yararlılıq müddətinin keçməsi idi. O həmişə elə görünməz olmayıb,küçələrdə yaşamayıb əlbət . O da nə vaxtsa işləyib, evinə pul aparıb,ailə sahibi olub, ailədə lazımlı olub,uşaqlarına gərək olub.Ancaq bu gün ,güman ki,o,xəstə idi, ailə üçün yararlı deyildi,faydasızdı, eləcə də cəmiyyət üçün…O çayın pulunu verə bilməyəcəkdi, bu baxımdan da görünməz idi..Uşaq vaxtı bizə öyrədirdilər ki, qocalara yer vermək bizim borcumuzdur…Böyüdükcə o qocaların ,”hələ yararlılıq müddəti keçməmiş” qocalar olduğunu da öyrətdi həyat bizə.  Amma tək qocalar da deyil bu həyatın “yararsız”ları… Uşaq evlərindəki balacalar, xəstələr,atılmışlar – hamısı yararsızdırlar,hamısı…Hətta eləsi var ki, “yararlılıq müddəti” adlı nişana belə sahib olmamış,sanki heç doğulmadan yaşamış və ölmüşlər…Sonra da deyirsiniz ki,sehirli dünya yoxdur…Yoxdursa bəs onlar görünməz olmağı necə bacarır?

Səpələnmiş keyfiyyətlər

 

Həyat dardır, eyni zamanda geniş. Bir neçə il əvvəl 4 divardan ibarət zənn etdiyim həyatda indi mən künc tapmıram. Xeyr, qısılmaq üçün deyil,gizlənmək üçün deyil, sərhədləri müəyyən etmək üçün axtarıram sadəcə. Sərhədləri… Bütün bu duyğusuzluqların,düşüncəsizliklərin,hissiyatsızlıqların sərhədlərini axtarıram mən. Yaşamaq üçün lazım olan mübarizənin sərhədini…Varmı? Bəlkə də heç yoxdur…Yaşamaq üçün mübarizə aparmaq lazımdır, hansı ki son zamanlar ən çox eşitdiyim cümlədir. Bəs bu mübarizə zamanı itirdiklərimiz? İtirdikcə genişlənir sərhədlər. Vicdanımızı itirdikcə pisliklərin sərhədi…hisslərimizi itirdikcə vurulan zərbələrin sərhədi genişlənir. Və beləliklə divarlar qırılır, nağıllar bitir, göydən də artıq almalar düşmür… Divarlar uşaqlıqda qalıb artıq.Keçmişdə yalnızca həmin divarların daxilində idi pisliyimiz də,yaxşılığımız da…ondan kənara çıxmırdı…Sərhədləri vardı.Dayanırdıq, dayandırılırdıq…Bəs indi? İndi isə həmin yaxşılıq və pisliklər yaşamaq vasitəmizə çevrilib…İstifadə edirik onlardan.Robotlaşıb onlar.Daha doğrusu,robotlaşdırmışıq. Sonsuz üzlülükdən çıxıb bizimki artıq.Daha təhlükəli olmağa başlamışıq, daha bic… Sərhədlər yoxdur.Sərhəd üçün vicdan lazımdır, hansı ki arxaik lüğətlərdə rast gələ biləcəyimiz sözdür bu artıq. Bir ananın yaşamaq üçün öz övladlarından imtina etdiyi dünyanın sərhədlərindən yazmaq da mənasız idi, onsuz da… İnsani keyfiyyətlərimizi yaşamaq uğrunda mübarizə zamanı lazımsız əşya kimi torpağa səpdik…tulladıq…Çünki bizə lazım deyildi…olmayacaq da…kimə lazımdırsa “əyilsin” və götürsün.

Cenni Herhardt və insanlıq

 

Elə kitablar vardır ki, onlar insanı öyrədir, düşüncələrinin, həyata baxışının dəyişməsində mühüm rol oynayır. Və sən bunu dərk etdiyin an, mənəvi zövq alırsan. Və get-gedə öyrənmək vərdiş halını alır, ehtiyaca çevrilir, və sən bu ehtiyacı ödəmək tələbatı duyursan.Bu kitablarla sənin ruhun qidalanır.Lakin hər bitirdikdən sonra heç də hamısı səni dərindən titrətmir,ürəyini sızlatmır. Lakin elə kitablar vardır ki, onlar insanın ürəyində sızıltı yaradır,təsir edir.Ancaq düşündükdə bu qənaətə gəlirsən ki, çox da mühüm dəyişiklər əldə etmiş olmursan. Və son olaraq, elə kitablar da vardır ki, onlar həm səni dərindən sarsıdır, və sənə xeyli yeni düşüncələr təlqin etmiş olur, cahil tərəflərini maarifləndirir. Teodor Drayzerin Cenni Herhardt əsəri bu kitablardandır. Hətta indi belə təsirindən çıxa bilmədiyim bu əsər məndə o qədər dərin hisslər yaratdı ki…

İlk əvvəl elə bildim ki, baş obrazlar Brender və Cennidir.. Amma yanılmışammış…Brenderi təsvir etmək istəmirəm.Ancaq yazıçı bu obrazı o qədər məlahətli, canayaxın, zərif yaratmışdır ki.Və məncə Brender sağ qalsaydı, Cenninin ruhuna daha lazımınca cavab verə bilərdi. Ancaq öldü…Cenni daha onu sevməyə başlamadan öldü…Cenni və onun ətrafındakiların səhv adlandırmasına baxmayaraq Vestanın doğulması məni sevindirdi. Bu incə münasibətdən qalan yadigar əsərin irəliləyən səhifələrində insanlar tərəfindən xoş qarşılanmır. Atası evdən qovur Cennini. Bu zaman məndə belə bir sual yarandı.Əgər mən olsam onu evdən qovardımmı? Əxlaq qaydalarını, din qaydalarını, cəmiyyətin ümumi baxışını qızımdan üstün tutardımmı?Və ya qızımı cəmiyyətə qurban verərdimmi? Yox,etməzdim. Əsl valideyn uşağa tək səhvi , düzü öyrədən deyil, həm də səhvində və düzündə yanında olandır.Öyrətməklə iş bitmir, əsas olan uşağa həm də ailənin güvənilən sığınacaq olduğu hissini təlqin etməkdir. Uşaq anlamalıdır ki, bütün kainat ondan üz çevirsə belə, ailəsi onun üzünə bağlanmayan qapıdır. Herhard ata da əsərin sonunda öz səhvini anladı…

Keçək əsas obrazlar olan, Lester və Cenniyə… Lester hər mənada yaxşı insan idi, ancaq sevgini anlamırdı. O sevgini ancaq öz mənəvi yalnızlığı ödəyən bir ehtiyac kimi başa düşürdü. Ən çətin məsələlərdə Lester qəti qərara gələ bilmədi Cenni barəsində. Və mən burada bir şeyi anladım. Sevgi əslində xudbinliyin ünsürünü də özündə daşıyır. Sevdiyin bir kimsəni heç kəs atmaq istəməz, çünki onsuz yaşamaq çətin olar. Sırf özü üçün çəti olduğuna görə atmağı da gözə almaz .Eynən Lester kimi. Lesterin qarşısına Lenni çıxdıqdan sonra o elə bildi ki, Cennidən sonra da xoşbəxt olacaq.Çünki nə də olsa, mənəvi yalnızlığını Lenni ilə paylaşa bilərdi… Amma getgedə anlamağa başladı ki, Cenni onun üçün sevginin özüdür. O həmişə bilirdi ki, Cenni onun üçün əzizdir. Ancaq əziz yerin sirrinə nə ad verə biləcəyini bilmirdi.Bəzən düşünürdü ki, Cenni çox əzab çəkdiyindən dolayi ona yazığı gəlir deyə qəlbində əziz yer tutur.Bəzən isə bunu Cenninin müsbət tərəfləri ilə əlaqələndirirdi.Bəzən də bunu Cennini atmasından dolayı çəkdiyi vicdan əzabı ilə əlaqələndirirdi. Lakin son nəfəsini verəndə o anladı ki, Cennini həqiqətən sevmişdir.Və bunu Cenniyə də dedi…Yazıq Cenni 3 kəlməlik cümləni nə qədər gözləmişdi…

Cenni… Cenni həyatdaki bütün yaxşılıqların toplusu idi. Və mən düşündüm…Bu qədər yaxşı olmağa dəyərmi? Xudbin(eqoist) deyildi, buna görə də öz Lesterini itirdi… Lesterdən məhz özü ayrıldı ki, qoy Lester öz sevimli cəmiyyətinə qayıtsın. Cenninin sevgisində belə xudbinlik yox idi. Kim öz sevgisindən, xoşbəxtliyindən imtina edər? Cenni etdi. Qarşılığında isə səssizcə 3 kəlməlik sevgi sözləri ilə yola salınmağı dilədi.Lakin səssiz çağırışına cavab gəlmədi…Cenni eyni zamanda sədaqət nümunəsi idi.Anasına,atasına, bacı və qardaşlarına və Lesterə olan sədaqət…6 uşaqdan ancaq Cenni atasını tək buraxmadı, yanına aldı…qayğısını əsirgəmədi. Eyni zamanda səbirlilik nümunəsi idi. Başqa saymaqla bitərmi?…Bitməz…Və bütün bu yaxşılara qarşılıq həyat da müsbət cavab verməli deyildi mi? Amma həyat onu ağacdan-ağaca sovurdu.

Bir də növbəti baş qəhrəman (mənim gözümdə) – cəmiyyət. Ta o dövrlərdən bəri başımıza bəla olan bu cəmiyyət… Lester elə sırf bu cəmiyyət üzündən Cenniyə olan sevgisinin tam adını qoya bilmirdi. Cenni onun idi.Amma bunun sevgi olub – olmadığını Lester başa düşmürdü. Axı Cenni aşağı təbəqənin nümayəndəsi idi.Hətta onun qeyri-qanuni Vestası da var idi. Hansı ki bu 2 cəhət Cennini başqalarının gözündə mənfi qılırdı. Hər cür alçaqlıq cəmiyyət üçün məqbuldur. Bir şərtlə ki, yoxsul olma. Bəlkə də Cenni varlı aristokratka olsaydı, qızı Vesta da cəmiyyət üçün “gənclik səhvi”ndən artıq görünməzdi. Ancaq yoxsul olması onu cəmiyyətə fahişə kimi göstərirdi… Məhz bu fikirlər Lesterin başını bulandırırdı…Bir neçə insan Cennini yaxşı tərəflərini görə bilirdi. Ancaq heyfslər olsun ki, cəmiyyətin üzvlərini həmin insanlar təşkil etmirdi. Onlardan az idi…Bu indi də belədir.Belə olub, belə də gedəcək… “insanlar nə deyər?nə düşünər?” – daim tərəzimiz olacaq. Cəmiyyət elə qəribə mövhümdur ki, o qədər sevir ki, sorğusuz,sualsız “tutun o canini” deməyi…sırf cəmiyyətin o üzdə mükəmməl , qeybətcil, axmaq üzvlərinə yem verməmək ,onlar tərəfindən mühakimə olmamaq üçün insan nə qədər qurbanlar verir. Mühakimə etmək üçün uzanan barmaq, bəs sən özün təmizsənmi? İnsan daim mühakimə olunmaqdan çəkinir, axı insan üçün şərəf (cəmiyyətin insana olan hörməti) vacibdir.Ləyaqət(insanın özünə olan hörməti) olmasa da olar, təki qoy şərəf təmiz qalsın, nəfəs aldıqca, qoy şərəf də var olsun,ucalsın daim… Bax, Lester , Herhardt ata Cennini bu şərəfə qurban verdilər… Öləndə isə…? “ah bu boş düşüncələr, məni bağışla Cenni…” Bax belə…Missis Herhardt öldü, Mister Herhardt öldü, Vesta öldü, Lester öldü…Cenni isə hələ gənc idi…Yaninda saxladığı yetimlər böyəyəcək, Cenni ilə birgə həyatla mübarizə aparacaqdılar.. Bəs sonra? Sonrasını nə Cenni, nə də mən bilirəm… Guya hansımız sonramızı bilirik ki?...

Kölgələr və səssizlik

https://www.youtube.com/watch?v=z7MMkODcUyc

Həyat bir videolentdən ibarətdir. Məkan və zaman fərqi olmadan, istədiyində basa bilərsən o lentin “Play” düyməsinə…Və hətta istəsən, heç bir zaman dayanmaz o lent və sən daim izləyərsən…Kənardan sadəcə izləyərsən…Ən maraqlısı da bilirsiniz nədir? Oscar Wilde demiş, hal-hazırdakı saniyələri yaşayarkən onun iştirakçısı olursan. Həmin anları geridə qoyduqda isə izləyicisi. Biz insanlar, məncə, izləyici olmağı iştirakcı olmaqdan daha üstün tuturuq. Hazırdaki anın dəyərini anlamaq əvəzinə, daima keçmiş anların verdiyi və ya verə bilmədiyi dəyərləri analiz edirik.Nəticədə isə hazırki saniyələri də bir ana çevirərək, mənasız bir mexanizma qururuq özümüzə. Amma əslində istirak etməli olduğumuz həyat o qədər gözəldir ki, eyni zamanda bir o qədər də çirkin… biz insanlar çirkinliklərdən doğan kədəri elə həmin andaca hiss edə bilirik,hətta videolentin yaddaşının ən gözəl yerlərində saxlayıb,təkrar təkrar izləyirik… Bəs gözəlliklər? gözəlliklərdən doğan sevinclər? onları da lazımi qədər hiss edə, yaşaya bilirik mi?

 Bəzilərimiz hər gözəllikdə bir çirkinlik görürük, bəziləmiz isə hər çirkinlikdə bir gözəllik…  Hansı yanaşma doğrudur desəniz, həqiqətən bilmirəm. An gəlir, hər şeyə gözəl tərəfindən yanaşmağa çalışıram, və alınır da.Xoşbəxt oluram mı? Oluram… Eynən The second waltzdaki kimi həyatın hər bir parçasının melodiyasını duyuram… Amma bəzən də elə an gəlir ki, gözəlliklər ancaq çirkinliklər üzərində örtülmüş pərdə kimi gözümə görünür.Və bu zaman həmin pərdəni aralamaq, və hər bir çirkinlikləri bütün çılpaqlığı ilə görmək istəyirəm..Görürəm də… və beləliklə, həmin çirkinliklərdən mənim təmiz və qarışıq yazılarım çıxır…Çirkinliklərin səbəbini düşünməyə çalışaram, mənasız suallar yaranar,ancaq tapa bilmərəm cavablarını,bacarmaram. Elə həyatın qaydası da budur, əzəldən bu cür olub, bu cür də gedəcək…Mənim kimi və ya sənin kimi daha kimlərsə doğulacaq, düşünəcək, və gedəcək,heç yaşamamış kimi yox olacaq…kimisi düşündüklərindən bir iz qoyacaq, kimisi isə izi qəlbində,beynində gətirib, eləcə də aparacaq…Herman Hesse bilirsən nə deyir? Deyir ki, “sadəcə yaşa.Mən düşündüm də, nə oldu ? Sadəcə qurudan suya çıxdım…Su isə balıqlar üçün imiş, boğuldum…” Sözümün canı…? hər çirkinlikdə bir gözəllik görmək lazımdır.Cunki yasamaq bizden bunu teleb edir…Əslində həyat çirkin deyil.İnsanlar çirkindir.Həmin çirkinliklərdən təmizlənmək lazımdır, bunun üçün isə əvvəlcə özümüzdən başlamalıyıq. Sonra isə ətrafımızdaki çirkin insanları təmizləmək lazımdır.  (təmizləmək deyərkən,gedib birdən öldürüb eliyərsiniz 😀 , sadəcə uzaqlaşın kifayət edər 🙂 )  Və ən əsası keçmişləri izləməyi dayandırmalı,beynimizdəki videolenti söndürməliyik.   

Sadəcə yaşa. Gül. Sənin gülüşün həyatdakı bütün çirkinliklərdən gözəldir. Qoy kölgəndəki səssizlik gözəlliklərdən doğan gülüşün səsi ilə bəzənsin. 

Əzəmətli,ancaq…

Biz insanlar o qədər fərqliyiq ki…Bəlkə də istifadə etmək istədiyim anlayış sırf fərqli də deyil. Ən yumşaq ifadə kimi ancaq bu sözü tapa bilirəm… “FƏRQLİ” …Biz insanlar  “mənafe” qurbanlarıyıq…”şöhrət” qurbanlarıyıq.O vəziyyətə çatmışıq ki, artıq “mən-ego” insanı , başqa insanlar bir kənara, öz ailəndən belə daha çox maraqlandırır. Olması lazım gələn də budur elə bəlkə?… “Mən” bizim yoğrulmuş mayamızmı? ya konstitusiyon normamızmı?…hansı ki ” ‘mən-ego’a doğru getmək” olması lazım gələn bir hal kimi vacib sayılaraq norma şəklinə alınmış…Olması lazım gələn…Bəs olması arzu edilən…? İdeal cəmiyyət baxımından normalarda “olması arzu edilənlərə” də yer varmı?… yoxsa ideallıq bizim cəmiyyətimizin,insanlığımızın boyunu aşarmı? Fikirdən sual, sualdan isə suallar doğur, sonra hər şey qarışır, qarışanları toplayırsan, yenə bir fikir…yeni mi? yox, sadəcə nöqtəli,vergüllü və yazıya alınmış fikir…

 Şöhrət…Şöhrət bizim qurbanımızdır, ya biz şöhrətin…? Əvvəlcə yaxşı həyat arzulayırıq, bunun üçün çalışırıq, sonra o həyatı qazanırıq, ya da tapırıq,hər nəysə. Və güzgüdən özümüzə baxanda, o yaxşı həyatın içində özümüzü daha gözəl görürük.Və istəyirik ki, bu “gözəlliyimizi” tək biz yox, hər kəs görsün…sonra başa düşürük ki,gözəl olan biz yox, əlimizdəkilərdir…və bu dəfə artıq özümüzü deyil, əlimizdəkiləri insanların diqqətinə çatdırmaq istəyirik…İstəyirik insanlar bilsin ki, bizim əlimizdə gözəlliklər var…daha sonra isə get-gedə bu cümlə dəyişir və “bizim əlimizdəkilər gözəldir” deyə səslənməyə başlayır.. “Bizim əlimizdə gözəlliklər var” sədası həmin “gözəlliklərlə” bərabər doğan ya da böyüyən GÜCün səsidir… “Bizim əlimizdəkilər gözəldir” isə GÜCün artıq hökmranlıq etdiyi səmadan qopardığı ildırımın səsidir… Bax şöhrət budur…mən budur… “mən-ego”da yanan körpələr yoxdur, susuz qocalar yoxdur…”Mən” ağrımır. “Mən” riyakardır. Onun sağı-solu yoxdur, arxası yoxdur.Ancaq önü var…Tikdikləri yoxdur,yıxdıqları var… Və “Mən” in sonu tənha Günəşin taxtıdır…Əzəmətli…ancaq yalnız.