Ya Aysel olun, ya da Ağıllı olun!

Müasirlik. Müasirlik dedikdə ilk ağlımıza gələn nə olur? Gəlin günü-gündən müasirləşən, ya da ,necə deyərlər, avropalaşan ailələrimizə nəzər salaq. 

Bizim “müasir” azərbaycanlı ailələrimiz üçün qızların yüksək təhsil alması qətiyyən məqsədə uyğun deyildir. Qız kim, yüksək yerdə çalışmaq kim? Aysel 500 dən çox bal yığmışdır zəhməti və biliyi ilə. Amma Aysel üçün ən münasib ixtisas ingilis dili müəlliməliyidir. Özü də Azərbaycanda. Ailəsinin dizinin dibində. Aysel hüquqa girə bilməz. Hələ-hələ xaricdə ümumiyyətlə olmaz. Səbəb? Aysel orda pis yollara gedər(pis yola getmək istəyən sanki Bakıda gedə bilmirmiş kimi).  Ayseli qayıdanda heç bir oğlan almaz ki, nəyimə lazımdı xaricdə oxuyub gələn qız? Aysel hüquqa da girə bilməz. Aysel prokuror olacaq? Yox bir! Prokuror qızı hansı oğlan alar? Ya da olsun hakim qız. Heç Aysel işləməsə də, Aysel hüquq qurtarıb ee,-deyəcəklər.Hüququn adı belə təhlükəlidir.Ayselə Allah bilir orda nələr öyrədəcəklər. Hüquqlarını biləcək Aysel orda. Əri döyəndə, birdən Aysel boşanmaq istəyər. Axı o özü özünün haqlarını bilmiş olacaq, əzilmək istəməyəcək. Bu bizim müasirləşən Azərbaycanımızda qalan naşı adətlərimizdir. (təbii ki hər ailələrə şamil olunmur)

 İndi isə Ayselin ailəsindəki əsl müasirliklərdən danışacam. Bəs Ayselə nələr olar bu günü gündən müasirləşən ölkəmizdə? Ayselə gündə bir oğlanla görüşmək və etikasız hərəkətlər etmək olar. Bir şərtlə ki atasının qulağına getməsin.Bu işlərə də evdəki ana baxır. Oğlanla niyə görüşmək olar? Çünki Ayselin evdə qalması Azərbaycanın yazılmamış qanunlarına görə əsl biyabırçılıqdır!!! Və Aysel əvvəl-axır birini tapmalıdır. Etikasız hərəkətləriylə isə oğlanı daha da özünə bağlamalıdır. Aysel evlənmək istəməsə, deməli, onun ciddi psixoloji problemləri var. Az qalsın ki, psixoloqa müayinəyə getməlidir yazacaqdım ki, ağlıma gəldi ki, Azərbaycanda psixoloqa gedənlərə pis baxırlar. Çünki ölkəmizə görə ancaq “dəliler” psixoloji yardım ala bilər. Aha, Aysel neynəməlidir deməli? Aysel oğlan tapa bilmirsə, anasının dəyərli göstərişi ilə yubkası günü-gündən qısalmalıdır. Ki daha cazibədar olsun. Amma Aysel bunu evdə yox, liftdə eləməlidir. Ki “ailə başçısından” ayıbdır. 

Bu arada Aysel facebooka girməməlidir qətiyyən!!! Çünki facebooka girən qızlara pis baxırlar. Və Aysel neynəməlidir? Ayseldə çarə tükənməz. Aysel “Ayka Dəcəlka” kimi fake hesablar açacaq. Amma Ayseli qınamayın, məcburdu. “Evlənmək üçün”. Deməli, Aysel və anası çox uzun yollardan sonra bir oğlan tapırlar. Bu arada Ayselin 16 yaşı hələ olmayıb. Düzdür, oğlanın 35 yaşı var, saçı “birazca” tökülüb, qalan saçı da ağarıb, biraz qarnı da var və s. Amma oğlanın yaxşı işi var. Təzə bazarda neçə dənə tərəvəz şöbəsi var. Sədərəkdə yaxşı mal satır və s. Bir sözlə oğlan qoçaqdı və Ayselə yaxşı baxacaq. Və Aysel sevincək oğlanla evlənir. Bu arada Aysel oğlanla indiyənədək bir kəlmə kəsməyib. Oğlanın səsinin necə olduğunu belə bilmir. Bəlkə də oğlan zəng vurub zarafatca “Güneli olar?” -desə, Aysel “dayı, səhv yerə düşmüsüz” – deyəcək. Hardan bilsin axı Aysel ki zəng vuran dayı əslində Ayselin hörmətli gələcək “həyat yoldaşı”-dır.  Deməli Aysel evlənir. Ayselin evdəki 1 nömrəli vəzifəsi 35 yaşlı dayının qarnına nəzarət etməkdir. Ki birdən arıqlayar. Ayseli boşayarlar ki, pis baxır ərinə. Bu arada 2-3 il keçib, Ayselin hələ də uşağı yoxdur. Bu zaman nə olur? 37 yaşlı kişi ilə 18 yaşli Aysel arasındaki nikah Azərbaycan adət-ənənələrinə görə dağılır. Məhkəmədə səbəb kimi “şiddətli keçimsizlik” göstərilir praktikaya görə. Çünki “uşağımız yoxdur” adlı boşanmaq səbəbi Ailə Məcəlləmizdə göstərilməmişdir. Amma bizim azərbaycanlı ailələrimizdə çarələr tükənmir. Qayıdaq Ayselə. Aysel qaldımı tək tənha? Ayseli indi ailəsi qəbul eləmir ki, boşanmış qızı biz neynəyək? Yaxşı ailənin qızı boşanmaz! Ağlı olardı Ayselin, uşaq gətirərdi dünyaya. Və Ayseli bundan sonra heç bir oğlan da almayacaq. Çünki Azərbaycan yazılmamış qanunlarına görə yaxşı oğlan boşanmış qız almaz! Bax belə. Aysel qaldı çöldə. Ayselin təhsili yox, diplomu yox, savadı yox.- Ki bir iş tapıb işləsin, başını salmağa da bir ev tapsın. Niyə? Çünki Aysel 16 ilini o 35 yaşlı kişini tapmağa sərf eləmişdi. Bütün məntiqi,beyni, vaxtı o fəaliyyətə yönəlmişdi. Əslində ingilis dili müəlliməsi olmaq istəyərdi. Olacaqdı da. Amma evlilik kimi müqəddəs bir vəzifəyə dəyişə bilməzdi o təhsili. Və Ayselin axrı necə olur? Heç nə ! Aysel yaşamaq üçün “başqa” yollara əl atır. Ya da yaşamamağı “o yollardan” üstün sayır. Beləliklə, Azərbaycan bu yazılmamış qanunlar ucbatından bir Ayseli itirir. Amma o Aysel tək deyil. O Aysellər 100lərcə, 1000lərcədi. Və biz onları gözümüz görə-görə itiririk.

Amma təbii ki başqa ailələrimiz də var. Hansi ki qızlarına və oğlanlarına dəstək verib oxudan, hətta bununla kifayətlənməyib xaricdə daha uyğun təhsil alacağını düşünən ailələrimiz də var. Hansi ki övladlarının təhsili ilə fəxr edən analarımız,atalarımız var. Ağıllı,savadlı həyat yoldaşı arzulayan oğlanlarımız var. Yüksək kariyera quran yaxşı qızlarımız var.Əl-ələ verib pul qazanan cütlüklərimiz var. Və onların qurduqları düzgün ailələr də var. Sırf “tək qalmamaq üçün evlənmək” düşüncəsinə mənasız baxan gənclərimiz var. Öz ruhlarına, savadlarına, dünya görüşünə uyğun olaraq ailə məsləhətilə və ya ilk baxışdan vurularaq ailə quran qızlarımız da var. O qızların möhkəm qanadları altında böyüyən uşaqlarımız, xoşbəxt olan oğullarımız da var. Hansı ki o oğlanların özləri də vaxtilə oxumağı “qızlarla vaxt keçirmək” -dən üstün saymışlar. Və ağlı başında 2 gəncin qurduqları ailənin timsalında böyüyən sağlam ruhlu övladlarımız da var.  Unutmayin, müasirlik oğlanlarla “səmimiliyin” dozunu qaçırmaqda,paltarların açıqlığını soyunmaq səviyyəsinə gətirməkdə,universitetlərdə abırsız hərəkətlər etməkdə deyil! Təhsildə,kariyerada, mənalı gələcək qurmaqda, sosial fəaliyət sahənin genişlənməsində,  sərhədlər daxilində əylənməkdə və asüdə vaxt keçirməkdən ibarətdir!

Müasirlikdən qorxmayın! “Başqa yollar” arzulayan gənclərimiz o yolları köhnəlikdə də tapa bilər.Müasirlik sadəcə o yollara geyindirdiyimiz dondur. 

Son olaraq isə, qərar sizindir! Ya Aysel olun, ya da Ağıllı olun!

Gələcəyimiz üzərində dayanan mayak

 Hər kəsin həyata özünəməxsus baxış tərzi vardır. Həyat eyni ola bilər. Lakin hərənin bu həyata fərqli baxışı var, və götürdüyü müxtəlif dərslər var. Hərənin öz həyat pəncərəsi var. Kimininki daha genişdir, kimininki isə daha dar. Kiminin pəncərəsi mıxlanmış şəkildə pərdəli, kiminin pərdələri isə açıq. Pərdələr gözəldir… Lakin maneədir. Həyatı izləməyimizə, dərk etməyimizə maneədir… Kaş evimizi inşa edərkən pəncərələrimizi daha geniş inşa etsəydik…Və pərdələrdən istifadə etməsəydik.  Mənim özümə gəldikdə isə, evimi özümü dərk edəndən inşa edirəm. Pəncərələrim istədiyim qədər geniş deyil. Lakin pərdəsizdir. Pərdələrə heç vaxt ehtiyac duymamışam, duymayacam da. Mənə insanlardan gizlənmək lazım deyil.Mən insanları görmək istəyirəm. Yaxşını pisdən, realı sünidən, gerçəyi oyuncaqdan, təmizi çirklidən, ağıllını bicdən ayırmaq üçün pərdəyə ehtiyac duymuram. Yaxşı ya da pis,fərqi yoxdur. Mənə reallıq lazımdır. Yalançı doğrularla,yaxşılıqlara özümü aldatmaq istəmirəm. Siz də istəməyin. Gözünüzü tam açın. Həyata geniş planda baxın.Daha geniş düşünün. Özünüzü daim inkişaf etdirin. Və gözünüzdəki maneələri aradan qaldırın – Ki həyatdan aldığınız dərslər və onun nəticələri gələcəyinizin üzərində mayak rolunu oynaya bilsin. 

Vicdan əzabı

Vicdan əzabı. Vicdan əzabı nədir? Bu söz birləşməsini daha aydın ifadə etmək üçün “vicdan” və “əzab” kimi ayırıram.

Vicdan – hiss və düşüncədir. Hansı ki bu iki hiss bir-birini tamamlamadığı təqdirdə vicdanın ortaya çıxması mümkün deyildir. Beyin səhvləri düşünməli, qəlbin isə düşündüklərini hiss etməlidir.Əks təqdirdə “insan” mövhumu deyilən varlıq ət və sümük yığınına çevrilir (mənim gözümdə). Çünki insanı insan edən onun vicdanıdır !!!

Əzab – əziyyət deməkdir. Əziyyət maddi və mənəvi ola bilər. Maddi əziyyət  dünya malı azlığından irəli gəlir. Mənəvi əziyyət isə daxili hisslərdə yaşanan proseslərlə bağlıdır. Ki bunlardan biri də vicdandır. Vicdan əzabı elə bir mənəvi hissdir ki, səni bir ömür boyu rahat buraxmaz.(təbii ki əgər varsa. Çünki olanı var, olmayanı var, çox hefslər olsun ki 😦 ) Keçən il ThE KİTE RUNNER əsərini oxumuşdum. Orda vicdanının tam ortasında dayanan Əmir baş qəhrəman idi. Elədiyi səhvlər dərin və insanı sarsıdan idi. Amma onun bu səhvlərini böyüdükcə qıraqdan görməsi və düşünməsi, hiss etməsi, düzəltməyə çalışması – insanlığın ən bariz nümunəsidir.

Ona görə də, çalışaq vicdansız səhv etməyək! Bunun üçünsə sadəcə düşünək!

Və eyni zamanda səhvlərimizin arxasına gizlənməyək. Düzəltməyə çalışaq. Və bir şeyi unutmayın! 7 milyard + (şəxs)  insan olaraq doğulduğu üçün şanslıdır. Ancaq onlar bu şanslarını sonadək dəyərləndirirmi … ? Və ya başqa sözlə desəm ( daha ağır) insan kimi doğulan 7 milyard +  şəxs insan olaraq da ölürmü …?  Bunu artıq siz düşünün… Vicdanınıza əmanət olun deyərək, bugünki məqaləmi də burda sonlandırıram. 

Sarı payız tablosu

 Payız..Sentyabr və sarı yarpaqlar..İslaq skamyalar..Parkı əhatə edən müxtəlif tip insanlar… Və beləcə ətrafa baxaraq addımlayıram … beynim isə özünü düşüncələr dənizinə təslim edir:

“Hər kəs necə də roldadır. Hər kəsin beynində əzbərlədikləri ssenarilər..Oynayacağı səhnələr..”   Tipik bir ssenari sözlərinə misal olaraq ” yaxşıyam”. Siz nə vaxtsa “pisəm” sözünü eşitmisiniz? -Yox. Necə eşidə bilərsiniz ki, ssenaridə o sözlər yoxdur. Ya da siz nə vaxtsa hansısa bir insanın “mən haqsızam” dediyini görmüsüz? – Yox necə görə bilərsiniz ki? Axı ssenaridə baş rol oyunçuları həmişə haqlı olur. Və nə qəribə hamı özünü bu həyatın baş rol oyunçusu kimi görür…Necə də rəhimli dünyadı…Heç kəsin xətrinə dəymir, hər kəsə baş rollar təqdim edir. Hansi ki dünya o baş rolların ətrafında dönür… Ya da yox.. Dünya nə zamandan ssenari yazır? -Yazmır ! ssenarimizi, oynayacağımız rolları biz özümüz özümüzə yazırıq. Hətta hər gecə yatmazdan qabaq rollarımızı əzbərləyib, təkrar da edirik...

… Oqtay Eloğlunun bir cümləsi gəlir qulağıma “nəyə lazım bu süniliklər, cırın bu divar kağızlarını. Çirkli divarları rəngli kağızlarla örtmək gülüncdür. O onsuz da çirklidir.Çirkli də qalacaq!”. Düzünü deyim ? Bu sözləri uşaq vaxtı oxuyanda gülmüşdüm ki, Oqtay dəlidir . 🙂 Amma indi oxuyanda ürəyimə bir iynə sancir sanki. Ya mən də Oqtay kimi dəli olmuşam, ya da Oqtayın fəlsəfi düşüncələrinə doğru addımlayıram…  Necə də haqlı yazılıb və deyilib bu sözlər… Rollar nəyə gərək? Yalançı gülüşlər nəyə gərək? Yalan sözlər nəyə gərək? Gizlədilən düşüncələri əvəz edən mənasız hərəkətlər nəyə gərək?…

Bu fikirlərin axdığı dalğın beyinlə irəliləyərkən, ani olaraq birdən dayanıram. Qoca bir rəssam, ağacın altında oturaraq şəkil çəkir. Rəssama doğru yaxınlaşıram.. Şəkilə göz gəzdirirəm. ” Skamyalarda yazılı kağızlar..Və bir qız o kağızların içərisində “gizlənən” rəssama əl uzadır”. Həqiqətən rəsm möhtəşəm idi. Qoca rəssamın o gün parkdaki ilham mənbəyi mənim gözlərimdən axan düşüncələrim idi… Və o gün parkda 2 nəfər vardı… Qoca Rəssam və mən… Və biz kağızsız idik..Əzbərsiz…Ssenarisiz… Mən düşünürdüm… O isə çəkirdi… Rəssamdan xoşbəxtliyin sirrini də soruşdum hazır ssenari kağızlarımız evdəykən… Mənə ” bəzəkli pərdə” cavabını verdi… Amma əvvəl-axır reallıqlar soldurar o pərdəni də, və yavaş-yavaş deşilər o bəzəkli pərdə.. Gözlər həyat çılpaqlıqlarını görməyə başlar az da olsa o deşiklərdən. Və nəhayət o pərdə tam cırılıb məhv olanda bülbül də ilk və son nəğməsini oxuyar…

Gözlər…

Bugün də adi günlərdən biri idi.Yuxudan durub, qəhvəsini hazırlayıb yeni kitabını oxuyacaqdı…Qəribədi, bir zamanlar vaxt azlığından şikayət edərdi ki, mütaliə üçün vaxt çatmır. İndi isə zaman ona hədiyyə olaraq sonsuz vaxt bağışlayıb…

Qəhvəni qarışdırmaq üçün qaşıq çıxardı.Və çıxardığı bu qaşıqda bir anlıq özünü gördü… Və onun özünün illərdi görmədiyi, fərqinə belə varmadığı daxili aləmi açıldı :

“Necə də kəskindir bu baxışlar. Bu baxışlarda illərin yorğunluğu, illərin mübarizəsi yatır. Bir zaman ürkək olan bu baxışlar sadə utancaqlıqdan yerə dikilərdi, indi isə düz hədəfə baxır nişan almaq üçün. -Ki onu da bacarmır artıq, hədəflər tükənmiş… Gözlər yorulmuş…

Nələr, nələr varmış bu gözlərdə… uşaqlıq sevincləri, gənclik oyunları, dünyanı dəyişmək cəhdləri, uğurları, məğlubiyyətləri… Uşaq vaxtı yıxılarkən ağlayan gözlər, indi insanlar tərəfindən əziləndə susur.Keçmişdə hər kəsdə doğruluq axtaran gözlər indi baxa bilmir o kəslərdəki yalanlara..Keçmişdə bu gözlər sevinərdi..gülərdi..Hər kəs “necə də içtən gülüşü var” deyərdi bu gözlərə… Bəs indi? Nə zaman içtən gülüb bu gözlər? …

Yalnızsan… Bir zamanlar kimlər, kimlər vardı yanında.. Və onlar güzgüdəki gözlərdə qalıb indi… Beyin belə unudub bəlkə də onları.. Səbəb? Çünki həyat mübarizəsində yırtıcıya çevrilən insanlar idilər onlar.. Mübarizə şiddətində səndən daha güclüsünə ehtiyac duyan insanlar idi…Bu yırtıcı hormonlar onlara caynaqlar bəxş etməkdən belə çəkinməmişdi..Və hansı ki o caynaqların sızıltısını duyur indi bu gözlər…  “

“Tələs…Tələs…Tələs… ” “Kaş…Kaş…Kaş…”

Bizlər hər həftə şənbəni, hər il yayı, və ömrü boyu xoşbəxtliyi gözləriyik… Və vaxtımızı gözləməyə sərf etdiyimiz müddətdə saniyələr…dəqiqələr…saatlar…günlər…həftələr…aylar…-KEÇİB GEDİR. Və biz arxasıyca baxa qalırıq… Və daim bu sözləri işlədirik :

” Kaş tezliklə “…” gün gəlsəydi… Ya da ” kaş keçmiş günləri geri qaytara bilsəydik” … Və mən heç bir zaman bugününü yaşayan, həqiqi mənada yaşayan insan görməmişəm. Həmişə harasa tələsirik. Amma hara?… Və Niyə?…

Təqvimə baxıram: çərşənbə axşamı. Ağlıma gələn ilk fikir ” kaş tez şənbə gələrdi”… Axı niyə? Niyə aradakı günləri yaşamaqdan imtina edibmiş kimi şənbə gününü gözləyirəm? …gözləyirik? Çünki İnsanoğlunun mayası budur: “Tələs…Tələs…Tələs… ”       “Kaş…Kaş…Kaş…”

Əgər mən o günləri indidən gözdən çıxarmışamsa, artıq o günlərdən nə gözləyə bilərəm? Nə əldə edə bilərəm? Axı niyə heç birimiz bugünümüzü yaşamırıq? Ya da niyə dünənlərə geri qayıdıb, dejavu yaşamağı və ya hansısa səhvləri düzəltməyi bu qədər arzulayırıq? Nəyə görə o səhvləri bugün real düzəltməkdən qaçınıb, dünən səhvsiz düz etməyin xəyalını qururuq?…  Və ən əsası biz niyə xoşbəxtliyin xəyalını quraraq vaxt itirib, yaşanılacaq gözəl günləri əldən qaçırırıq.. Və xəyal qurmağa başımız o qədər qarışır ki, əlimizdəkilər xəyallarımız qarşısında aciz qalır.

Ancaq bunu da unutmayaq ki, bizim əlimizdəkilər kiminsə xəyallarıdır… Ona görə əlimizdəkilərin qədrini, günlərimizin dəyərini bilək… Xoşbəxtlik zaman tunelində səyahət deyil, yaşanılan bugünlərdir..

Həyat modelimiz

Qismət bizim dini inancımızdır. Bir çoxlarımız bu inanca bağlıdır, bir çoxlarımız isə yox. Uşaqlıqdan bəri düşünürdüm: görəsən qismət varmı? Qismət varsa biz avtomatlaşdırılmış bir robotmuyuq? Ya necə?

Barəsində danışdığımız bu qismət 2 kitabdan ibarətdir. 1ci kitablar əsas hadisələrdən ibarətdir(doğum,ölüm,ailə,ruzi). 2ci kitab isə bizə balaca bir ağac şəklində təqdim olunur və biz bu ağacı böyüdürük. Ağacın sonuncu modeli bizim həyat fəailiyyətimizdir.

Az öncə qeyd etdim ki ruzi,bərəkət bizim əsas kitabımızda qeyd olunmuşdur. Və bu insanın pul, şöhrət yolunda çabalamasından asılı deyil. Nə qədər çalışırsan çalış, alnında yazılandan artıq yeyə bilmərsən. Və bunu heyf ki çoxları anlamır. Və bu düşüncəsizlik kasıbları varlılara həsəd aparmaq, varlıları isə kasıbları alçaltmaq kimi bəlalara salır. Varlıların belə bir devizi vardır : “Mən çalışdım, vuruşdum, bacardım. Çünki mən hər şeyə qadirəm.”. Maraqlı fikirdir. Və bu fikir həmin insanları nə qədər alçaldır… Əgər həyat ədalətli olsaydı, mal-mülk bərabər paylansaydı, onda yaşamağın nə mənası olardı, nə də marağı. Əgər bu gün sənin əlinə 2 alma keçibsə, bu hər iki alma sənin deyildir. Onun yalniz biri sənindir, digəri isə sənin vasitənlə başqasına çatacaq bir nemətdir. Başqasına çatdırıb, çatdırmamaq isə sənin ağacını hansı modeldə böyütmək istəmənlə bağlıdır…